Sinemada Planlar

Sinemanın dilinden bahsedersek, plan türleri kelime haznemizi oluşturur. Her dilin kuralları olduğu gibi sinema dilininde kurallarının olması gerekir.

ÖZNEL VE NESNEL BAKIŞ AÇIŞI

Plan ve açılarda, dışarıdan tarafsız bir gözlemci gözüyle ya da karakterin kendi gözünden anlatımı seçebiliriz. Genelde kamera, oyuncuların perspektif çizgisine yaklaştıkça, plan da o kadar öznel olur.

Bütünüyle öznel plan demek;  kameranın karakterlerden birinin yerini alması demektir.  İstisnalar haricinde baştan sona kullanılmamaktadır. Diğer oyuncuların doğruca kameraya bakmasını gerektirdiğinden, filmin etkisini bozup, seyirciyi film izlediğinin farkına vardırır.

Karakter bakış açısının en fazla kullanıldığı planlar, “bakış” planlarıdır. Sahne bakan kişiyi görmemizle başlar. İkinci gördüğümüz şey, onun baktığı şey olarak algılanacaktır.

Birbiri ardına kurgulanan planlar önemli bir hikaye anlatma aracıdır. Genelde tek başına kullanılacak planlar çekmeyiz. Sonuçta planlar diğer planlarla birlikte anlam kazanırlar.

• PLAN ÇEŞİTLERİ

–        Genel Plan(Geniş Plan)

Yanda gördüğünüz Kubrick’in “The Shining” filminden alınan genel plan. Genel plan, tüm sahneyi kapsayan çerçevedir. 

Tanıtma Planı

Tanıtma planı genelde bir genel plandır. Seyirciye nerede olduğunu söyler.Resim de görüldüğü üzere Kubrick’in genel planı aynı zamanda bir tanıtma planıdır. Plan kesildiğinde artık oteldeyizdir. Tanıtma planları öykünün içine yedirilerek öykünün içinde duraklama olmasının önüne geçilebilir.

                                                                                                                                                                

 

İnsan ölçülerine göre genel planlar şekilde gördüğünüz gibidir. Çoğu cisim için bu şekilde orantılanabilir. Şimdi kısaca planlardan bahsedelim.

–       Boy Plan

Konunun ne olduğu önemsenmeksizin boy plan, konunun tamamını görüntüleyen plandır. Bir kamyonun boy planında kamyonun tamamını görürüz.

–       Orta Plan

Orta plandan daha yakındır. Konunun ayrıntılarını daha iyi seçebiliriz. Tipik orta planlar bir restorantta oturan insanlar ya da gişeden bilet alan kişinin belden kesilmiş görüntüsü olabilir.

–       Yakın Planlar(Göğüs, omuz, baş, ayrıntı )

Yakın plan, genellikle başın tepesinden gömlek cebinin üstüne kadarki çerçevedir. Kısaca baş ve omuzlar denebilir.

Daha dar anlamı kapsayan, çok yakın planlar genelde ayrıntı planlarıdır. Ayrıntı planları genelde bir cismi gösterir.

Çerçevede bir kişinin olduğu yakın,bel ya da boy  planlar, tekli plan olarak tanımlanır. Çerçeveyebaşka bir oyuncudan parça girmiyorsa “temiz tekli” , karşıdaki oyuncudan parça çerçeveye giriyorsa, “parçalı tekli” denir.

–       İkili Planlar

Adından da anlaşılabileceği gibi ikili planlar, çerçevede iki karakteri gösteren planlardır. Karakterler arasında geçen olaylar hikayenin temel öğelerinden olduğu için sık sık ikili plan kullanılır.

–       Omuz üstünden (Amorslu)

Omuz üstünden (amorslu) plan, bir yakın plandır. Bir oyuncunun omzunun üstünden bakarak karşıdaki oyuncuyu bel ya da göğüs planda görürüz. Bu planlar, seyirciyinin kendisini kendine hitap edilen kişi yerine koymasına yardımcı olur. Çekici ve olaya katıcı oldukları için sık sık kullanılırlar. Şekilde The Lives of Other filminden bir omuz üstünden çekim.

                                                                                                                                             

–        Ara Plan

Ara plan, ana karakter dışında fakat sahneyle ilişkili bir karakter ya da cismin gösterildiğ çerçevedir.  Ara planlarla, karakterin baktığı ya da işaret ettiği şeyi göstermenin yanında, bir olaya dikkat çekip bilgi aktarılabilir. Bilgi aktarmasa dahi, sahnenin havasını güçlendirecek ara planların filmin atmosferine katkısı olacaktır.

Özel bir ara plan çeşidi de, tepki planıdır. Olan bir olay sonucunda, olan şeye gösterilen tepkiyi gördüğümüz plandır. Karakterin söylediği bir şey karşısında karşıdaki karakterin tepkisi gibi.

Bunun dışında ara görüntü denen bir kavram vardır. Ara görüntü, sahnenin içinde yer alan bir parçasının, tek başına, ayrıntı olarak gösterilmesidir. Ara görüntüler işlevsel amaçla kullanılabileceği gibi, vurgulayıcı olarak ya da sahnenin havasını desteklemek amaçlı da kullanılabilir.

Temelde baktığımızda dikkat etmemiz gereken en önemli nokta planların filme ve hikayeye hizmet eder nitelikte olmasıdır. Çekeceğimiz plan, işlevlerinden en az birini yerine getirmelidir. Tabii bir plan, bu işlevlerin hepsine birden de sahip olabilir.

Planlarımız, işlevsel olmalı, bilgilendirici olmalı. (Seyirciye her zaman bilgi vermek istemeyebiliriz elbette. Burada kast edilen planın filme bir şey katmasıdır. Boş ve öylesine olmamasıdır.)

Vurgulayıcı olmalı. Filmin havasına katkı sağlamalıdır. Örneğin elleri olmayan birinin, birşey içmeye çalışırken, kollarının arasında şişeyi tutmaya çalıştığını gösteren bir ara plan, seyircinin bu durum karşısındaki duygusal yaklaşımına ve o kişi için birşeyler içmenin ne kadar zor olduğunu anlamasına yardımcı olur.